W Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu znajduje się Oddział Rękopisów, który zajmuje się m.in. prowadzeniem inwentarza, opracowywaniem i ochroną zbiorów oraz kwerend, a także współtworzeniem wystaw tematycznych. Oddział ten prowadzi również warsztaty, mające na celu propagowanie wiedzy o tekstach dawnych – ich pochodzeniu, historii, czy sposobie ich stworzenia. W takich warsztatach, zorganizowanych w ramach zajęć z cyklu Beyond Language, udział wzięli studenci Kolegium MSI.
Warsztaty składały się z dwóch części – teoretycznej i praktycznej. Obie zostały poprowadzone przez dra Adama Poznańskiego oraz mgra Dawida Kuriańksiego, specjalizujących się w naukach rękopiśmiennych. Podczas zajęć teoretycznych, które odbyły się 20 marca oraz 27 marca, studenci dowiedzieli się m.in. o zasobach, jakimi dysponuje Oddział. Obejmują one bowiem manuskrypty, starodruki oraz cymelia, które są udostępniane zainteresowanym zarówno na żywo w Czytelni Zbiorów Specjalnych Oddziału (https://www.bu.uni.wroc.pl/oddzialy/zbiory-specjalne/czytelnia-zbiorow-specjalnych), jak i w formie elektronicznej w Bibliotece Cyfrowej UWr w podkolekcji dziedzictwo kulturowe (https://www.bibliotekacyfrowa.pl/dlibra).
Studenci poznali także metodologię pracy rzemieślników, którzy niegdyś własnymi rękoma tworzyli oprawy książek rękopiśmiennych. Ich praca była wieloetapowa, jako że obejmowała szycie, montaż, projektowanie, klejenie oraz zdobienie. Prowadzący dokładnie omówili również samo znaczenie charakteru zewnętrznego rękopisów, na który składa się nie tylko ich oprawa, ale i okucia czy rodzaj wykorzystanego papieru, ponieważ dzięki ich dokładnemu zbadaniu określa się czas i miejsce wydania danego egzemplarza.
Prowadzący wyjaśnili także, że mimo dużej liczby woluminów w Oddziale, katalog elektroniczny jest niepełny, ponieważ wymaga on podania daty powstania rękopisów, natomiast w przypadku niektórych, zwłaszcza tych napisanych i oprawionych kilkaset lat temu, ustalenie choćby zbliżonego czasu, w jakim weszły one do obiegu, jest niemożliwe. W związku z tym, prowadzona jest dyskusja na temat zbudowania osobnego katalogu dla ksiąg, których data powstania pozostaje nieznana. Warto też pamiętać, że większość szczególnie cennych obiektów dostępna jest w Bibliotece Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego, liczącej sobie prawie sześć tysięcy opracowanych woluminów.
Część praktyczna warsztatów miała miejsce 3 kwietnia na miejscu w Bibliotece Uniwersyteckiej, w której pod nazwą Od Korony Piastów do Europy Jagiellonów 1025-1525 odbywała się wystawa jej wyjątkowych zbiorów (link do wydarzenia: https://uwr.edu.pl/najcenniejsze-zbiory-buwr-wystawa/). Studenci Kolegium obejrzeli wówczas prawdziwe arcydzieła kultury dawnej, obejmującej nie tylko rękopisy, ale i wspaniale zachowane mapy ścienne. Szczególne wrażenie wywarła mapa o tytule Mappe-Monde Nouvelle Papistique z 1566 r. (identyfikator źródła: oai:bibliotekacyfrowa.pl:140337), stanowiąca ciekawy historycznie, jak i bardzo cenny obiekt znajdujący się w BUWr. Jak czytamy na stronie Oddziału, mapa ta: „jest wyrazem krytyki Kościoła katolickiego i papiestwa w dobie reformacji”. Równie interesujący jest Plan Wrocławia z 1562 r. (identyfikator źródła: oai:dbc.wroc.pl:104846), który ukazuje także dzisiejsze centrum miasta.
Oprowadzający po wystawie w interesujący sposób przedstawili historię większości znajdujących się na niej rękopisów, wskazując przede wszystkim na te, które były szczególnie warte uwagi ze względu na swoje cechy charakterystyczne. Takim wyjątkowym starodrukiem jest m.in. napisana w języku greckim Iliada Homera, której oryginalna nazwa to Ilias in palimpsesto scripta (identyfikator źródła: oai:bibliotekacyfrowa.pl:34782). Oprócz treści eposu, zawiera ona w sobie także wspaniałe rysunki dotyczące wydarzeń wojny trojańskiej. Niezwykle ciekawy był też spisany w języku łacińskim manuskrypt pt. Gregorius Magnus: Dialogi, powstały w latach 680–720 i będący jednym z najstarszych dzieł w zbiorach Biblioteki (identyfikator źródła: oai:bibliotekacyfrowa.pl:38968 ).
Cały cykl warsztatów rękopiśmiennych był dla studentów Kolegium wydarzeniem ciekawym oraz wartościowym poznawczo. Zarówno część teoretyczna, jak i praktyczna były bardzo dobrze przygotowane pod względem merytorycznym – uczestnicy tych wydarzeń otrzymali sporą porcję wiedzy, m.in. o zasobach Oddziału Rękopisów, procesie tworzenia manuskryptów i innych tekstów dawnych, a także o historii oraz pochodzeniu konkretnych egzemplarzy. Warsztaty te z pewnością wyraźnie pokazały, jak ważny jest szacunek do rękopisów, stanowiących łącznik między przeszłością a teraźniejszością.
Tekst: Klaudia Sobolewska, Snizhana Fedorovych, Oliwia Rudy
Zamieszczone przez Tomasz Górski
