Podczas ostatniego spotkania w ramach cyklu BEYOND LANGUAGE studenci Kolegium Międzydziedzinowych Studiów Indywidualnych mieli możliwość wysłuchania wykładu pt. „Początki piśmiennictwa religijnego Karaimów polsko-litewskich w ich języku ojczystym” prof. Michała Németha z Instytutu Językoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Język karaimski należy do rodziny języków turkijskich, w której zalicza się go do grupy języków kipczackich. Z względu na szeroką rozpiętość geograficzną występowania wyróżnia się w nim dialekty, m.in. wschodnio- i zachodniokaraimski. Pierwszy obejmował tereny Turcji Osmańskiej oraz Krymu, a drugi Łucka i Halicza. Z perspektywy turkologicznej, badania nad językiem karaimskim są niezwykle istotne, ponieważ ze względu na swoją geograficzną odrębność zachował on wiele cech archaicznych, a te są dla językoznawców ważnym źródłem informacji.

Strona Biblii karaimskiej (Wikipedia – domena publiczna).

Do niedawna pierwsze dostępne zapisy piśmiennictwa karaimskiego w dialekcie zachodniokaraimskim pochodziły z XIX wieku. Dopiero badania prof. Németha nad zbiorami prywatnymi Karaimów pozwoliły dotrzeć do obecnie najstarszych źródeł: przekładów niektórych ksiąg biblijnych z XVII i XVIII wieku. Księgi te pozostawały długo nieodczytane, ze względu na zanikającą zdolność posługiwania się językiem karaimskim. W Polsce włada nim tylko dziewiętnaście osób.

Troki. Widok karaimskiego brzegu. Akwarela S. Maslowskiego z 1904 roku. Muzeum Narodowe w Warszawie (Wikipedia: domena publiczna)

Prelegent poruszył również problematykę trudności badawczych związanych z wyznaczeniem daty powstania rękopisów. W sytuacji, gdy badacz nie odnajduje takiej informacji w tekście, zmuszony jest wykorzystać analizę porównawczą – może ona polegać na wyszukiwaniu zwrotów związanych ze stopniem pokrewieństwa lub informacji o czyjejś śmierci, oznaczonej zwrotem „błogosławionej pamięci”. Takie zabiegi umożliwiają osadzenie dzieła w konkretnym okresie.

Prezydent Mościcki składa wizytę Karaimom w Łucku (czerwiec 1929) (Wikipedia: domena publiczna).

Karaimi (Wikipedia: domena publiczna).

Pod koniec wykładu prof. Németh odpowiedział na pytania dotyczące osobistej motywacji do zajęcia się tak unikatowym tematem, możliwości wskrzeszenia tego wymierającego języka oraz trudnej historii Karaimów podczas II wojny światowej. 

Tekst: Dobrochna Wojciechowska

Dodane przez: T.G.