Z cyklu BEYOND LANGUAGE: o języku śląskim – wykład Pana Profesora Wojciecha Solińskiego
Kurs BEYOND LANGUAGE prowadzony jest we współpracy: IFA UWr, Kolegium MSI UWr oraz Komisji Nauk Filologicznych PAN, O/Wrocław.
Termin i miejsce: czwartki 12.00-13.30, IFA UWr, ul. Kuźnicza 22, sala nr 207
Podczas ostatniego spotkania z serii BEYOND LANGUAGE (11 kwietnia 2024 r.), studenci Kolegium Międzydziedzinowych Studiów Indywidualnych mieli możliwość zgłębić temat regionalizmów, które występują w naszym kraju. Rozważania Pana Profesora Wojciecha Solińskiego z Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego skupiły uwagę słuchaczy przede wszystkim na zjawisku języka śląskiego, którego wprowadzenie do programu szkolnego postulują regularnie różne grupy mniejszościowe.
Na początku wykładu było o książkach, które opisują życie na Śląsku na przestrzeni wieków i pozwalają zapoznać się z historią regionu i kulturą jego mieszkańców. Niestety, już w tym miejscu pojawia się problem natury topograficznej. Jak się okazuje, położenie historycznego Śląska zależy od przyjętej perspektywy patrzącego. Wrocław, na przykład, dla ludzi z Polski centralnej lub wschodniej do Śląska, oczywiście, należy, ale dla mieszkańców okolic Pyskowic, Bytomia czy Zabrza odpowiedź nie jest już taka oczywista ani jednoznaczna.
Wędrując coraz dalej w tematykę śląskiej krainy i mowy, uczestnicy wykładu mogli przekonać się jak bardzo ten niezwykły region jest zróżnicowany i podzielony. Wspomniany został chociażby Śląsk Opolski, Śląsk Cieszyński czy też podział Śląska dokonany przez Gustawa Morcinka w okresie międzywojennym na trzy części – „Śląsk Czarny”, „Śląsk Biały” i „Śląsk Zielony”.
Zróżnicowanie i podziały Śląska mają swoje odzwierciedlenie w języku. Okazuje się, że gwara śląska różni się w zależności od tego, w jakiej części Śląska jest używana. Nie jest to przecież bez znaczenia w kontekście planów wprowadzenia języka śląskiego do programów szkolnych. Zdaniem Pana Profesora, „język nie powinien dyskryminować żadnej z grup”.
Na koniec, czym byłby język bez własnych książek, opowiadań, powieści czy wierszy? „Język, żeby istnieć, powinien mieć mniej i bardziej poważną literaturę”, jak podkreślił Pan Profesor Wojciech Soliński. Podczas wykładu przedstawione zostały dzieła reprezentujące obie wymienione wyżej kategorie. Niezwykle interesująca wydała się powieść Kazimierza Kutza Piąta strona świata, w której autor portretuje ludzi Śląska – ludzi borykających się z losem, którzy walczą i emigrują, filozofują i biorą życie z przymrużeniem oka. Ciekawym doświadczeniem było także przeczytanie, a następnie wysłuchanie fragmentów książki Małego Princa, czyli śląskiego przekładu Małego Księcia Antoine’a de Saint-Exupéry’ego.
„(…) jestem Ślązakiem. Chodzi mi o to, by pisząc o swojej ziemi, przybliżać Śląsk do Polski i Polskę do Śląska” (Gustaw Morcinek [1891-1963])
Autor tekstu: Pan Kacper Gawron, student I roku w Kolegium MSI UWr
Redakcja: Monika Piechota
Językowy obraz Śląska w rozmowie z Panem Profesorem Wojciechem Solińskim
9 maja 2024 r.
Nie róbcie z gwary śląskiej języka, bo to język nie jest! To jest przepiękna gwara, która ma nieujednoliconą historię, nie ma ustalonego zakresu leksykalnego, nie ma ustalonej gramatyki, nie ma ustalonej pisowni. Nie ma tego abecadła.
To jest gwara, jedna z gwar polskich, jej korzenie są w Polsce. To, jakie wpływy są większe zależy od geografii. Na Górnym Śląsku narodziły się dwa pojęcia, którymi operuje się po dwóch stronach polsko-niemieckiej granicy: Wasserdeutsch i Waserpolnisch, czyli „rozmyta niemczyzna” i „rozmyta polszczyzna” z niemieckiego punktu widzenia i na odwrót. Używanie tych języków było charakterystyczne dla czasów, kiedy trzeba było dokonywać tych dramatycznych wyborów „kim ja mam być”.
Prof. dr hab. Wojciech Marian Soliński – polski filolog, dr hab. nauk humanistycznych, profesor nadzwyczajny Instytutu Filologii Polskiej Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.
A jak ja się znalazłem we Wrocławiu:
O gorolach i Ślązakach, o tożsamości, o granicach, o asymilacji, o migracjach, o zapuszczaniu korzeni i miłości do mowy śląskiej, o przekładach, o poetach i śląskiej godce z Panem Profesorem Wojciechem Solińskim rozmawiała Monika Piechota (9 maja 2024 r.)
