„Karlsplatz, zwany wcześniej Judenplatz, utworzony na miejscu dawnego getta. To właśnie w tutaj położonych Gasthäusern [od niem. Gasthaus – zajazd, gospoda] Fryderyk Wielki zezwolił na przyjmowanie obcych Żydów. Prowadzące do placu uliczki oferują interesujący obraz starego budownictwa”.
Z przewodnika Breslau und Umgebung mit Zobten (Siling)-Gebirge und Autoausflügen berlińskiego wydawnictwa „Grieben” z 1938 r.
Bohaterom Getta
Jeden z placów Starego Miasta we Wrocławiu nosi nazwę: Plac Bohaterów Getta. Na skwerze przy placu znajduje się pomnik poświęcony bohaterom getta warszawskiego, który powstał z inicjatywy działaczy Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. W 1946 roku, w trzecią rocznicę powstania w getcie warszawskim – plac otrzymał nazwę Placu Bohaterów Getta, która obowiązuje do dziś. Uroczystość odsłonięcia pomnika odbyła się 19 kwietnia 1963 roku, w 20. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim.
Na pomniku znajduje się napis w językach: polskim i jidysz:
„Bohaterom Getta Warszawskiego, bojownikom za naszą i waszą wolność, społeczeństwo Wrocławia”.
Łączy nas pamięć
W 1945 roku, gdy Breslau stał się Wrocławiem w granicach Polski, dawny Karlsplatz stał się na moment Placem Żydowskim. Polska nazwa (która utrzymała się przez niecały rok) miała nawiązywać do najstarszej historycznej proweniencji tego placu. To tutaj, na przełomie XVIII i XIX wieku, tętniła życiem dzielnica żydowska (postrzegana przez późniejszych zwolenników haskali jako getto, w którym europejscy oświeceni Żydzi nie powinni się zamykać, ani fizycznie, ani mentalnie).
Polscy Żydzi, którzy po zakończeniu II wojny światowej, osiedlili się (lub zostali osiedleni) we Wrocławiu, postrzegali ocalałych niemieckich Żydów przede wszystkim jako Niemców. Ich własna pamięć koncentrowała się zatem na polskich Żydach, takich jak bojownicy powstania w getcie warszawskim.
W rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim
Dziś, 19 kwietnia 2024 roku, w 81. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim, warto przypomnieć historię breslauerskich Żydów sprzed II wojny światowej, której stojący na skwerze Bohaterów Getta kamień pamiątkowy jest tylko pośrednim upamiętnieniem.
„Walka o przetrwanie – rozmowa z dr Marią Ferenc w 81. rocznicę powstania w getcie warszawskim” – link
