29 lutego 2024 r. nasi studenci wzięli udział w warsztatach z red. Wojciechem Góreckim, ekspertem Ośrodka Studiów Wschodnich w Warszawie i reporterem zajmującym się krajami postradzieckimi, zwłaszcza rejonem Kaukazu i Azją Centralną. Wydarzenie nosiło tytuł Wojny Rosji. Pierwsze trzydziestolecie, i dotyczyło, rzecz jasna, charakterystyki rosyjskich wojen oraz ich genezy, w kontekście trwającego konfliktu na Ukrainie.

Kiedy 24 lutego 2022 roku rozpoczęła się rosyjska zbrojna napaść (lub wg niektórych operacja specjalna) na terytorium Ukrainy, cały świat (a zwłaszcza kraje postradzieckie) zadał sobie po raz kolejny to samo pytanie – po co?

Na Rosję patrzy się w obecnych czasach trudno. Można by pomyśleć, że rozpoczęcie otwartego konfliktu z Ukrainą przelało tylko czarę goryczy, która napełniała się już od wielu lat. Nie tak dawno jeszcze chwaliliśmy rosyjskich pisarzy, słuchaliśmy muzyki rosyjskich kompozytorów, zachwycaliśmy się widokiem rosyjskich miast, natomiast dziś robimy to ze sporym poczuciem zdystansowania. Dziś Rosja i wszystko, co rosyjskie, stała się niejako tematem tabu.

Pytanie, dlaczego Rosja tak bardzo pragnie toczyć wojny z swoimi sąsiadami, pojawia się bardzo często. Studenci próbowali na nie odpowiedzieć razem z red. Wojciechem Góreckim, który w czasie swojego wykładu, powołując się na książkę Tomasa Forro Apartament w hotelu wojna. Reportaż z Donbasu, tłumaczył genezę wojen rosyjskich, począwszy od wojny abchaskiej z początku lat 90. ubiegłego wieku, aż do dzisiejszego konfliktu na Ukrainie. Wszyscy wspólnie doszli do jednego wniosku, który zauważa też Tomas Forro:

Kto zna jeden hybrydowy konflikt rosyjskiego typu, to jakby znał je wszystkie. Zmieniają się tylko daty i nazwy krajów.[1]

Otóż sposób prowadzenia wojny przez Rosję nie zmienia się już od wielu lat. Kraj ten wypracował sobie bardzo specyficzną metodę przejmowania władzy w innych państwach, która odbywa się podczas tzw. wojny hybrydowej (świeże pojęcie w dyscyplinie naukowej zwanej polemologią), której Rosja jest wynalazczynią. Gdy wojna hybrydowa nie wystarczy, następuje to w ewentualnej wojnie otwartej.

Każdy konflikt generowany przez Rosję ma pewne cechy wspólne: odbywa się na terenie państwa postradzieckiego (świadczy to o powrocie do imperialnych zapędów Rosji), zaczyna od działań destabilizacyjnych w tym państwie (co objawia się w działalności grup tzw. zielonych ludzików, którzy jakimś „dziwnym” trafem są zaopatrzeni w rosyjską broń), dalej przechodzi do silnych działań propagandowych, aż wreszcie może dojść do zbrojnego ataku z wykorzystaniem grup paramilitarnych lub nawet regularnej armii.

Czy Polsce też coś grozi? Na to pytanie trudno odpowiedzieć jednoznacznie. Polska jako kraj postradziecki z pewnością jest zagrożona. Jednak, co sam red. Górecki podkreślał, przywódca Rosji, choć może się wydawać irracjonalny w swoich decyzjach, w rzeczywistości nie będzie robił tego, co mu się jawnie nie opłaca. Polska jest stowarzyszona w NATO, a atak na kraj Paktu Północnoatlantyckiego oznaczałby prawdopodobnie wybuch kolejnej wojny światowej. Wojna światowa stanowi z kolei groźbę dla samej Rosji. Dlaczego? Dlatego, że od dwóch lat rosyjska armia nie zajęła Kijowa, w którym nie powstał rząd marionetkowy, a skala strat, jakie spotkały wojska Rosji chyba już wszystkim udowodniła, że mit niezwyciężonej armii rosyjskiej upadł z wielkim hukiem.

O konfliktach z Rosją można by rozprawiać godzinami. Sam red. Górecki przyznał, że w trakcie studiów byłyby potrzebne dwa semestry, aby rzeczowo omówić całe trzydziestolecie wojen rosyjsko- „iksowych”.  

Na zakończenie relacji z tego wydarzenia, pragnę posłużyć się pewną analogią. Wiele lat temu, gdy Violetta Villas trwała w najlepszych latach swojej kariery, wykonywała wówczas znany rosyjski romans Oczy czarne. Wydawałoby się, że piosenka ta odnosi się jedynie do jakiejś tajemniczej dziewczyny o głębokich i pięknych czarnych oczach (tak naprawdę chodzi o narzeczoną Ukraińca, Jewhena Hrebinki, który wymyślił tekst tego romansu). Trafne byłoby jednak skojarzenie owej dziewki z samą Rosją. Obiektywnie wszak trzeba przyznać, że dorobek kulturowy Rosji jest wspaniały i unikatowy, niczym te czarne oczy. Jednak z racji wielu tragicznych wydarzeń historycznych, które stawiają Rosję na podium państw najbardziej zbrodniczych (co trwa już właściwie od czasów caratu, przez Związek Radziecki aż do dzisiaj), każdy jednocześnie boi się tych czarnych oczu, tak jak w piosence.

Tekst: Michał Tórz

Zdjęcia: Piotr P. Chruszczewski

Close

←

→

[1] T. Forro, Apartament w hotelu wojna. Reportaż z Donbasu, s. 21. Tłum. pol. A. S. Jagodziński, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2022.

Wojciech Górecki: Ośrodek Studiów Wschodnich, Zespół Turcji, Kaukazu i Azji Centralnej.

Główny specjalista w Zespole Turcji, Kaukazu i Azji Centralnej OSW. W przeszłości członek Zarządu Fundacji Solidarności Międzynarodowej oraz dyplomata – I sekretarz, a następnie radca – w Ambasadzie RP w Baku (Azerbejdżan). Był także ekspertem w misji UE, badającej okoliczności wojny rosyjsko-gruzińskiej w 2008 r. Wykładowca m.in. w Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego i Studium Polityki Zagranicznej Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Współpracownik szeregu tytułów prasowych, m.in. „Nowej Europy Wschodniej”, „New Eastern Europe”, „Tygla Kultury” i „Nowych Książek”. Absolwent studiów doktorskich w Szkole Nauk Społecznych przy Instytucie Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Wydziału Nauk Humanistycznych Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (magister historii) oraz Wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego (magister dziennikarstwa). Autor książek: Łódź. Miasto po przejściach (wspólnie z Bartoszem Józefiakiem, Wydawnictwo Czarne, 2020), Buran. Kirgiz wraca na koń (Wydawnictwo Czarne, 2018), Abchazja (Wydawnictwo Czarne, 2013, 2017, 2022), Toast za przodków (Wydawnictwo Czarne, 2010, 2017), Planeta Kaukaz (PWN, 2002, Wydawnictwo Czarne, 2010, 2017, 2021), La terra del vello d`oro. Viaggi in Georgia (Bollati Boringhieri, 2009), Łódź przeżyła katharsis (Biblioteka „Tygla Kultury”, 1998).