Rzeczywistość jest naszym obrazem świata. Ukazuje się w każdym lustrze niczym duch, widoczny tylko dla nas, który pojawia się, działa i znika wraz z nami.
Jorge Louis Borges (1899–1986)

Kiedy Jorge Louis Borges stracił wzrok w wieku 55 lat, stwierdził, że ślepota nie jest światem ciemności, tylko formą samotności. W opinii  przewodniczącej Amerykańskiej Rady Niewidomych – Kim Charlson, aktywność kulturalna może stanowić antidotum na stan osamotnienia i alienacji. Dostęp do dóbr kultury nie powinien być dobrem luksusowym, ale dobrem powszechnym. Audiodeskrypcja pozwala uczestniczyć w życiu kulturalnym osobom z różnymi niepełnosprawnościami wzrokowymi: opisywać to doświadczenie sobie i innym, dzielić się wrażeniami, komentować, krytykować, i – co najważniejsze – „samodzielnie decydować czy podobało im się to, w czym wzięli udział” (Charlson).

Na audiodeskrypcję można spojrzeć z perspektywy teorii przekładu i aktu komunikacyjnego. W tym procesie nadawca przekazuje treści wizualne (film, sztukę teatralną czy obraz), a odbiorcą może być każdy: gospodyni, businesswoman, kosmonauta, prawnik czy osoba ze świata nauki i sztuki. „To wy – czy ja – uchwyceni w pewnym momencie życia” (Snyder). Perspektywa danej chwili i miejsca to perspektywa ulotna. Tak jak ulotny jest opis każdej sceny filmowej i teatralnej, przedmiotu, emocji, które ulegają nieustannym interpretacjom i transformacjom w słowach nadawcy i interpretacji odbiorcy.  

Audiodeskrypcja wspomaga umiejętność obserwacji, ale jej nie zastępuje; zwięzłym, obrazowym językiem uruchamia wyobraźnię, ale jej nie blokuje.

Podczas warsztatów, studenci mieli okazję doświadczyć tego, jak wygląda warsztat pracy i narzędzia audiodeskryptora, z jakim problemami się styka i jakiej wrażliwości wymaga ten zawód.

Pojawiły się pytania, wątpliwości i ciekawość:

• jak scharakteryzować Golluma osobie, która nigdy nie czytała Tolkiena;
• jakie znaczenie może mieć wyraz „dziwny” w opisie audiowizualnym;
• czy w zapośredniczonym przekazie informacji lepsza jest pozbawiona emocji maszyna czy głos żywego lektor;
• jak powiedzieć dokładnie to, co chcemy i co widzimy;
• czy w ogóle istnieje coś takiego jak obiektywizm;
• czy różnorodność kulturowa pomaga czy utrudnia proces audiodeskrypcji;
• czy można stworzyć przekaz pozbawiony uprzedzeń, obiektywny i czy nie jest tak, że każdy opis jest jednocześnie interpretacją;
• jak opisać uśmiech Mona Lisy…

Różnica pomiędzy odpowiednim słowem a prawie odpowiednim słowem jest niczym przepaść (Twain).

Informacje o wykładach z serii Beyond Language można znaleźć na stronie Kolegium MSI oraz na kolegialnym portalu społecznościowym FB.

O historii i zastosowaniach audiodeskrypcji: Joel Snyder ([2014] 2016/2017) Przekuć obraz w słowo. San Diego: Æ Academic Publishing.

O tym czym jest i jak funkcjonuje audiodeskrypcja można także przeczytać w najnowszej publikacji Pani profesor Małgorztay Tryuk ([2009] 2024) ”Czym jest tłumaczenie audiowizualne”. [W:] Aleksandra R. Knapik, Piotr P. Chruszczewski Miedzy tekstem a kulturą 2. Z zagadnień interpretacyjnych. San Diego, CA, USA: Æ Academic Publishing; 415–427.

Zdjęcia: Monika Piechota.